Chúng ta không thể lúc nào cũng biết trước hay điều khiển mọi thứ cuộc sống mang đến. Nhưng dù thế nào đi nữa, luôn có điều gì đó chúng ta có thể làm, dù chỉ là một việc nhỏ. Việc chủ động đối phó có nghĩa là bạn nhìn thẳng vào những khó khăn mình đang gặp phải và tìm cách để làm cho hôm nay hoặc ngày mai tốt đẹp hơn một chút, thay vì cứ né tránh vấn đề.

Chỉ cần bạn bắt tay vào làm gì đó, thay vì cảm thấy bất lực, điều đó đã giúp bạn đối phó, giữ vững hy vọng và cảm thấy mình có ích. Nó giúp bạn có cảm giác mình kiểm soát được một phần nào đó, ngay cả khi những việc bạn làm có vẻ không đáng kể.

Cảm giác được kiểm soát rất cần thiết đối với hạnh phúc của chúng ta. Khi gặp khó khăn, chúng ta dễ cảm thấy bất lực. Nhưng dù trong hoàn cảnh nào, hầu như luôn có một điều gì đó bạn có thể thử – dù đó là hành động bên ngoài (như tìm kiếm giải pháp) hay hành động bên trong (như thay đổi suy nghĩ).

Chủ động đối phó không phải là phớt lờ vấn đề hay những nỗi lo lắng của bạn. Mà là hành động một cách tích cực, mang tính xây dựng, ngay cả khi bạn vẫn đang đối mặt với chúng. Ví dụ, tất cả 10 chìa khóa hạnh phúc đều đưa ra những hành động và ý tưởng có thể giúp ích trong những giai đoạn khó khăn.

Điều quan trọng là hãy nhớ rằng bạn không cần phải tự mình vật lộn. Tìm kiếm sự giúp đỡ khi bạn cần, dù là từ bạn bè, người thân, cộng đồng địa phương, hay các tổ chức hỗ trợ chuyên nghiệp, chính là một biểu hiện của sự kiên cường. Hãy nhớ rằng ai cũng có lúc gặp khó khăn, và khi ai đó giúp đỡ chúng ta, điều đó mang lại lợi ích cho cả hai bên về mặt sức khỏe tinh thần.

Hãy thử: Hãy nghĩ lại một khoảng thời gian bạn từng gặp khó khăn trong đời. Điều gì đã giúp bạn đương đầu và vượt qua nó? Những kinh nghiệm đó có thể giúp ích gì cho bạn ngày hôm nay?

Việc thường xuyên chăm sóc bản thân để duy trì hạnh phúc và sức khỏe cũng chính là cách bạn đang "đầu tư" vào khả năng kiên cường của mình. Khi bạn khỏe mạnh và vui vẻ, bạn sẽ dễ dàng đối phó và xử lý tốt hơn những tình huống căng thẳng hay khó khăn không mong muốn.

Để làm được điều đó, có vài thứ cực kỳ quan trọng:

• Duy trì các mối quan hệ: Hãy vun đắp tình bạn, tình thân. Khi có khó khăn, bạn sẽ biết mình có thể tìm đến ai để được hỗ trợ.

• Chăm sóc cơ thể: Tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh. Đồng thời, hãy tránh những thứ làm hại bản thân như lạm dụng rượu bia.

• Nhận ra điều tốt đẹp: Dù chỉ là những điều nhỏ nhặt, hãy tập nhìn thấy những mặt tích cực.

• Giữ tinh thần lạc quan thực tế: Ngay cả trong những lúc khó khăn nhất, hãy cố gắng giữ cái nhìn hy vọng.

• Thử những điều mới: Đừng ngại khám phá và học hỏi.

• Xác định rõ giá trị: Hiểu được điều gì thực sự quan trọng và có ý nghĩa với bạn sẽ giúp bạn có định hướng rõ ràng hơn.

Tất cả những điều trên đều là những yếu tố quan trọng giúp bạn trở nên kiên cường hơn.

Cùng suy ngẫm:

• Những hành động nào giúp bạn giữ gìn và xây dựng sự kiên cường cho bản thân?

• Bạn có thể tìm đến ai khi gặp khó khăn?

• Bạn làm thế nào để giữ gìn và nuôi dưỡng những mối quan hệ đó?

Cách chúng ta suy nghĩ ảnh hưởng rất lớn đến cảm xúc của chúng ta. Và cách chúng ta cảm nhận lại tác động đến lời nói, hành động của mình, từ đó ảnh hưởng đến cách chúng ta tương tác với người khác, cũng như mức độ hạnh phúc và khả năng kiên cường của bản thân.

Khi một sự việc nào đó khiến chúng ta có cảm xúc mạnh (ví dụ: sợ hãi hay tức giận), chúng ta thường nghĩ rằng chính sự việc đó gây ra cảm xúc. Nhưng thực ra, trước cảm xúc là những suy nghĩ tự động hoặc niềm tin ẩn sâu về nguyên nhân – ví dụ: "Tôi đang gặp nguy hiểm" hoặc "Thật không công bằng". Chính những suy nghĩ hoặc niềm tin này mới là thứ thật sự kích hoạt cảm xúc của chúng ta. Mọi chuyện diễn ra quá nhanh nên chúng ta không nhận ra mình đã có những suy nghĩ đó, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể học cách điều chỉnh chúng.

Điều quan trọng là những suy nghĩ tự động/tức thời này thường không chính xác vì chúng xuất hiện quá nhanh. Chúng không phải là sự thật, dù chúng ta thường phản ứng như thể chúng là thật. Và khi làm như vậy, chúng ta lại tự khiến mình cảm thấy tức giận, khó chịu và tổn thương hơn mức cần thiết.

Học cách xem xét và đặt câu hỏi cho những suy nghĩ tự động/tức thời giúp chúng ta quản lý cảm xúc và những hành động sau đó. Chúng ta có thể có nhiều lựa chọn và kiểm soát hơn đối với những cách giải thích tức thời của mình, thay vì cứ để cảm xúc bản năng chi phối.

Thông thường, khi có điều gì đó xảy ra, suy nghĩ tức thời của chúng ta sẽ tập trung vào:

• Lý do tại sao điều đó xảy ra? (Ví dụ: "Chắc chắn tôi đã làm sai điều gì đó" hoặc "Họ không thích tôi.")

• Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? (Ví dụ: "Tôi sẽ gặp rắc rối" hoặc "Tôi sẽ bị từ chối.")

Chúng ta thường có xu hướng ngay lập tức suy nghĩ theo hướng tiêu cực hoặc tình huống xấu nhất. Điều này là do bộ não của chúng ta tiến hóa để bảo vệ chúng ta khỏi nguy hiểm về thể chất. Nó sẽ luôn cảnh giác với những rủi ro và có xu hướng đưa ra kết luận về những nguy cơ tiềm ẩn, ngay cả khi đó chỉ là những tình huống trung lập hoặc không rõ ràng. Bộ não của chúng ta thà "cẩn tắc vô áy náy" bằng cách diễn giải tiêu cực các tương tác hoặc sự việc, hơn là bỏ qua một mối nguy hiểm tiềm tàng.

Khi suy nghĩ tiêu cực làm chúng ta yếu đi

Những cách giải thích tức thì về rủi ro tiềm ẩn (như nguy hiểm hoặc bị xúc phạm) sẽ kích hoạt hệ thống đe dọa trong phần não bộ nguyên thủy của chúng ta. Vì vậy, khi những suy nghĩ tức thời này không chính xác (mà điều này thường xuyên xảy ra), chúng ta sẽ cảm thấy những cảm xúc khó chịu một cách không cần thiết.

Điều này lại ảnh hưởng đến những gì chúng ta nói hoặc làm tiếp theo, tạo ra một chuỗi phản ứng của suy nghĩ, cảm xúc và hành động liên tiếp, đồng thời tác động đến cách chúng ta tương tác với những người khác. Cứ như vậy, chúng ta có thể tự làm suy yếu khả năng kiên cường của chính mình mà không hề hay biết!

Ví dụ thực tế:

Hãy hình dung bạn đang đi trên đường, nhìn thấy một người quen và gọi hoặc vẫy tay nhưng họ không đáp lại. Suy nghĩ hoặc cách giải thích tức thời của bạn có thể là: "Họ đang phớt lờ tôi, thật thô lỗ" hoặc "Họ không thích tôi." Điều này khiến bạn cảm thấy bị tổn thương hoặc khó chịu, và có lẽ sau đó bạn sẽ trở nên xa cách với người tiếp theo bạn gặp.

Trong tình huống đó, chúng ta không thể biết chắc chắn điều gì đang xảy ra với người kia và liệu họ có nhìn thấy chúng ta hay không. Có thể họ đang mải suy nghĩ, đang lo lắng, đang vội vã, hoặc thậm chí là thị lực kém!

Khi chúng ta học cách xem xét những suy nghĩ tức thời đó và đặt câu hỏi về tính chính xác của chúng, chúng ta có thể ngăn chặn vòng xoáy của những cảm xúc khó chịu, vô ích và những hành động không cần thiết. Vì vậy, trong ví dụ trên, chúng ta có thể "cho người đó một cơ hội" (tức là không vội vàng phán xét tiêu cực). Điều đó sẽ giúp chúng ta không cảm thấy khó chịu hay bị xúc phạm, và tiếp tục một ngày của mình một cách vui vẻ.

Cách thực hành:

Khi có điều gì đó kích hoạt một cảm xúc khó chịu trong bạn, bước đầu tiên để suy nghĩ kiên cường hơn là tạm dừng một chút, hít thở và xem xét cách bạn đang giải thích tình huống đó. Hãy tự hỏi bản thân: "Suy nghĩ tức thời của mình có chính xác không, hay có một cách giải thích nào khác, ít tiêu cực hơn không?" Học cách làm điều này có thể mang lại lợi ích rất lớn cho bạn và các mối quan hệ của bạn!

Cùng suy ngẫm:

• Bạn có thể nhớ lại một lần nào đó mình đã vội vàng đưa ra kết luận tiêu cực về ai đó hoặc một sự việc (chỉ cần một ví dụ nhỏ thôi)?

• Những suy nghĩ tức thời của bạn về lý do tại sao nó lại xảy ra là gì?

• Điều đó đã khiến bạn cảm thấy như thế nào, và kết quả là bạn đã làm gì?

• Có thể có một lời giải thích thay thế, ít tiêu cực hơn vào thời điểm đó không?

• Nếu có, điều đó sẽ khiến bạn cảm thấy và hành động như thế nào?

Khi bắt đầu để ý đến những suy nghĩ và cách chúng ta diễn giải sự việc (những điều tự động xuất hiện trong đầu và gây ra cảm xúc), chúng ta sẽ nhận ra một số kiểu suy nghĩ quen thuộc nhưng chưa thật sự tối ưu. Rất nhiều người trong chúng ta thường có những "bẫy suy nghĩ" này. Chúng có thể làm suy yếu khả năng kiên cường của chúng ta, thậm chí dẫn đến lo âu hay trầm cảm, đặc biệt khi chúng ta mệt mỏi, căng thẳng hoặc quá tải.

Những cái bẫy này khiến chúng ta nhìn nhận tình huống theo một cách cụ thể, thường là tiêu cực. Khi đã rơi vào bẫy, chúng ta sẽ có xu hướng tìm kiếm bằng chứng để ủng hộ suy nghĩ đó và bỏ qua những bằng chứng ngược lại. Đây gọi là "thiên kiến xác nhận".

Một số "bẫy suy nghĩ" phổ biến

Có rất nhiều kiểu bẫy suy nghĩ khác nhau. Dưới đây là một vài kiểu thường gặp:

• Đổ lỗi cho bản thân: Luôn tin rằng mọi lỗi lầm, mọi chuyện tồi tệ đều do mình mà ra.

• Mãi mãi là như vậy: Khi có chuyện không hay xảy ra, bạn nghĩ: "Thôi rồi, mọi thứ sẽ luôn tệ như thế này, mình không làm gì được."

• Lây lan tiêu cực: Một khó khăn ở một lĩnh vực nào đó trong đời khiến bạn nghĩ ngay rằng các khía cạnh khác cũng sẽ gặp trục trặc.

• Đổ lỗi cho người khác: Luôn tin rằng mọi vấn đề, khó khăn của mình đều là do người khác gây ra.

• Suy nghĩ trắng đen (tất cả hoặc không có gì): Nhìn nhận một điều gì đó hoặc một ai đó là hoàn toàn tốt hoặc hoàn toàn xấu, không thấy được những mặt khác hay những điều ở giữa.

• Đọc suy nghĩ: Tự cho rằng mình biết người khác đang nghĩ gì hoặc mong đợi điều gì mà không cần hỏi.

• Gán mác sai lầm: Đánh giá bản thân hoặc người khác chỉ dựa trên một tình huống đơn lẻ hoặc một khía cạnh nhỏ hẹp.

• Cứng nhắc với từ "Nên": Có những niềm tin cố định về việc bản thân hoặc người khác phải/nên/cần phải làm gì.

• Phóng đại hoặc thu nhỏ: Đánh giá quá cao hoặc quá thấp tầm quan trọng, ý nghĩa hay khả năng xảy ra của một sự việc.

• Cảm xúc là sự thật: Tin rằng nếu mình cảm thấy điều gì đó thì điều đó nhất định là sự thật.

• Thảm họa hóa vấn đề: Luôn nghĩ đến kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra, ngay cả khi điều đó rất khó xảy ra.

Cách thoát khỏi "bẫy suy nghĩ"

Bước đầu tiên để chống lại những "bẫy suy nghĩ" này là bắt đầu chú ý khi chúng ta rơi vào chúng. Sau đó, chúng ta có thể học cách đặt câu hỏi cho những suy nghĩ đó.

Ví dụ, hãy tự hỏi mình những câu như:

• "Có bằng chứng nào cho thấy điều này là đúng không?"

• "Có bằng chứng nào cho thấy điều đó có thể không đúng không?"

• "Có cách nào khác để nghĩ về tình huống này không?"

Hãy thử xem:

Nhìn lại danh sách các "bẫy suy nghĩ" ở trên, bạn có nhận ra mình thường mắc phải bẫy nào không? Lần tới khi bạn rơi vào bẫy đó, bạn sẽ làm gì để đặt câu hỏi cho suy nghĩ của mình?

Nguồn: Action for Happiness